Uwaga, katar! Co robić, gdy dziecku ciężko się oddycha i kapie mu z nosa?

Gdybyśmy żyli w czasach biblijnych, to dziecięcy katar spokojnie mógłby być jedną z najdotkliwszych plag egipskich. Bitwę z nim stoczyli niemal wszyscy rodzice, a ci, którym jeszcze się upiekło, niech lepiej szykują się do premierowego starcia. Katar u dziecka to z pozoru drobiazg, ale dobrze wiemy, że bardzo często stanowi on tylko wstęp do poważniejszych problemów. Ciężko jest z nim walczyć, zwłaszcza u niemowlęcia, pojawia się znikąd i długo nie daje za wygraną. To dostateczny powód, aby bliżej się mu przyjrzeć, co też robię w moim artykule. Szczególnie uważną lekturę zalecam rodzicom wiecznie zakatarzonych dzieci.

Krótka definicja kataru

Wszyscy wiemy, czym jest katar, ale nie zawsze zdajemy sobie sprawę, skąd się właściwie bierze. Katar pojawia się w momencie, gdy dochodzi do zapalenia błony śluzowej nosa, co wywołuje reakcję obronną organizmu – intensywną produkcję wydzieliny. Chroni ona przed dalszym rozwojem infekcji, stanowiąc naturalną zaporę dla bakterii lub wirusów, które w przeciwnym razie mogłyby przedostać się do mózgu.

O tym, jaki patogen wywołał katar, może świadczyć kolor i konsystencja wydzieliny (choć nawet to nie daje 100% pewności). Najczęściej jest tak, że wodnisty, przezroczysty katar zwiastuje zakażenie wirusowe, a gęsty, żółto-zielony – bakteryjne.

U dzieci dość często obserwuje się objaw towarzyszący katarowi, jakim jest uporczywy kaszel, intensywniejszy w nocy. Wynika to z tego, że wydzielina spływa po tylnej ściance gardła i podrażnia ją, co skutkuje odruchem kaszlu i odpluwaniem wydzieliny.

Nikt nie lubi mieć kataru, ale w przypadku małych dzieci (zwłaszcza niemowląt) jest to szczególnie dokuczliwa dolegliwość, ponieważ utrudnia picie z butelki lub ssanie piersi. Stąd wiele mam zgłasza się do poradni laktacyjnych z prośbą o pomoc właśnie wtedy, gdy maluszek przechodzi infekcję i ma zatkany nosek.

Znowu katar?!

Nie zliczę, ile razy odbywałam rozmowy z rodzicami zaniepokojonymi tym, że ich pociecha „znowu ma katar”. Faktycznie, dorosłym ludziom może się wydawać, że kilkakrotna infekcja w przeciągu np. 3 miesięcy jest czymś bardzo niepokojącym, ale nie zapominajmy, że dziecięcy układ odpornościowy nie jest jeszcze na tyle rozwinięty, aby móc sobie bez problemu poradzić nawet z drobnym zakażeniem.

To warto wiedzieć

U dzieci chodzących do żłobka czy przedszkola zupełną normą jest pojawianie się kataru nawet 8-10 razy w ciągu roku.

Przyczyny kataru u dziecka są prozaiczne i najczęściej wynikają z:

• Niedojrzałości układu immunologicznego;
• Narażenia na ciągły kontakt z zarazkami (żłobek, przedszkole, szkoła, plac zabaw, generalnie skupiska dzieci);

Zdecydowanie najczęściej u dzieci diagnozuje się katar wirusowy. Patogeny z łatwością przenoszą się pomiędzy nosicielami drogą kropelkową, co wynika głównie z tego, że maluszki nie zasłaniają buzi podczas kichania, zapominają o umyciu rączek po wytarciu noska, przytulają się z zakatarzonymi kolegami nie zwracając uwagi na „niebezpieczeństwo”.

Pamiętajmy również, że sam katar nie jest chorobą, ale objawem infekcji, która może rozejść się po kościach lub przerodzić w coś poważniejszego. Najczęściej w grę wchodzi:

• Przeziębienie
• Grypa
• Zapalenie gardła
• Zapalenie oskrzeli
• Zapalenie ucha środkowego

Oczywiście przy często nawracającym katarze, zwłaszcza poza sezonem infekcyjnym, można zacząć podejrzewać, że dziecko jest alergikiem. W takiej sytuacji zaczynamy od konsultacji z pediatrą, który po przeprowadzeniu wywiadu podejmie decyzję, czy zlecić wizytę w poradni alergologicznej.

Ważne!

Przewlekły katar może być również objawem mukowiscydozy, dlatego rodzice nie powinni bagatelizować tego, że dziecko np. biega kilka tygodni z katarem bez innych objawów chorobowych.

Ropny, gęsty, zabarwiony na żółto-zielono katar sugeruje już zakażenie bakteryjne. Najczęściej jest to objaw zapalenia zatok przynosowych – dziecko będzie się wówczas uskarżać na ból buzi lub głowy, zwłaszcza przy pochylaniu. Na podstawie takich objawów pediatra może podjąć decyzję o przepisaniu antybiotyku.

Leczenie kataru?

Każdy rodzic powinien zapamiętać starą zasadę: samego kataru się nie leczy, ponieważ to nie jest choroba. Stosujemy tutaj wyłącznie postępowanie objawowe, czyli:

• Często czyścimy nosek dziecka – u niemowląt najlepiej sprawdzają się popularne wśród rodziców aspiratory
• Nawilżamy śluzówkę noska – wystarczy robić to zwykłą wodą morską w aerozolu;
• Pamiętajmy o odpowiednim nawodnieniu, starajmy się karmić maluszka częściej – nawilżamy w ten sposób błonę śluzową i rozrzedzamy wydzielinę w nosku, dzieci szybciej zdrowieją
• Przy gęstym katarze można włączyć inhalacje z soli lub z dodatkiem olejków eterycznych (wyłącznie naturalnych!)- u starszych dzieci
• Krople do noska stosujemy tylko po konsultacji z pediatrą ( tylko u starszych maluchów , nie stosujemy ich u niemowląt) i przez tyle dni, ile zalecił lekarz – powinno się je odstawić po około 5 dniach stosowania. Nigdy nie podajemy dziecku kropli dla dorosłych! Nie udowodniono , aby były skuteczne przy wirusowym zapaleniu.

W przypadku niemowląt dodatkowo zalecam układanie dziecka do snu na brzuszku – ułatwi mu to oddychanie (oczywiście starszego malucha, niemowlęta mogą leżeć i spać na brzuszku tylko wówczas, gdy są pod czujnym okiem opiekuna).

Dalsze postępowanie jest już uzależnione od tego, z jakim rodzajem infekcji mamy do czynienia. Jeśli dziecko jest przeziębione, pediatra może przepisać np. lek przeciwwirusowy i przeciwgorączkowy. Podobnie będzie w przypadku grypy. Jeśli natomiast objawy wskazują na infekcję bakteryjną, co potwierdzi np. badanie krwi z mocno podwyższonym wynikiem CRP, wówczas zwykle wdrażana jest antybiotykoterapia.

Pamiętajcie również, że pospolity katar może łatwo rozwinąć się w coś poważniejszego, zwłaszcza u niemowlęcia. Często skutkuje to zapaleniem krtani, ucha środkowego, a nawet oskrzeli i płuc. Dlatego profilaktycznie z tak maleńkim dzieckiem zawsze warto zgłosić się do pediatry. Starsze dzieci z reguły lepiej znoszą katar i są mniej narażone na wynikające z niego powikłania, jednak jeśli nieżyt nosa utrzymuje się przez długi czas i nawraca z dużą częstotliwością, można rozważyć konsultację laryngologiczną w kierunku zdiagnozowania np. przerośnięcia trzeciego migdałka.

O co warto zadbać przy katarze?

Rodzice mają pełen arsenał rozwiązań, dzięki którym mogą realnie załagodzić nieżyt nosa i ułatwić oddychanie dziecku. Zalecam przede wszystkim:

• Dbanie o odpowiednią wilgotność powietrza w domu – można używać elektronicznego nawilżacza, przy czym trzeba pamiętać o jego regularnym czyszczeniu (po czasie może stać się siedliskiem bakterii i grzybów);
• Smarowanie skrzydełek nosa i skóry nad górną wargą maścią majerankową – nie tylko ułatwi to oddychanie, ale też załagodzi podrażnienie skóry od wycierania noska chusteczką;
• Zdrowa dieta – szczególnie ważna w sezonie infekcyjnym. W przypadku niemowląt nie rezygnujemy z karmienia piersią, nawet pomimo tego, że dziecko może mieć wyraźne problemy z ssaniem;

I jeszcze jedno: spacery! Jeśli poza katarem dziecko nie ma żadnych innych objawów (np. gorączki), to śmiało można wychodzić z nim na dwór. Świeże, chłodniejsze, nawilżone powietrze bardzo dobrze działa na śluzówkę nosa. Ponadto spacery hartują, o czym pisałam już w osobnym artykule.